OFICER WOLNEJ POLSKI I UKRAINY
porucznik WP Antoni Jarmak
Офіцер двох народів
OFICER WOLNEJ POLSKI I UKRAINY
Офіцер вільної Польщі та України
Nota Biograficzna - Біографічні дані
"Nie ma wolnej Polski, bez wolnej Ukrainy i wolnej Ukrainy bez wolnej Polski ..."
Ignacy Daszyński - V-ce Premier Rządu Obrony Narodowej 1920 r.
"Немає вільної Польщі без вільної України tа вільної України без вільної Польщі"
Ігнацій Дашинський - Віце-прем'єр-міністр Уряду національної оборони Польщі — 1920
KOZACKIE DZIEDZICTWO
Козацька спадщина
Awtonom, Anton, Antin, Antoni JARMAK (Автоном, Антон ЯРМАК)
(ur. 12.IX.1900, Krivyj Rog, Ukraina - zm. 9.V.1987, Wrocław, Polska)
Korzenie rodu wywodzą się ze starych tradycji rodów kozackich Kubania i Zaporoża.
Nazwa Kozaków kubańskich pochodzi od rzeki Kubań przepływającej przez ich terytoria oraz krainy Kubań.
Kubań decyzją władz carskich był zasiedlony w XVIII wieku przez Kozaków z rozformowanego Zaporoskiego Wojska Kozackiego.
Rodzice Tymofiej Stepan JARMAK /Тимофій Степан ЯРМАК/ i Motrja z d. TROJAK /Мотрія ТРОЯК/, właściciele hut w rejonie Donbasu (stan na 1917 rok), ośmioro rodzeństwa w tym brat Petro / Петро (1896-1986 r; absolwent Instytutu Politechnicznego w Nowoczerkasach), także oficer armii czynnej Ukraińskiej Republiki Ludowej (сотник - kapitan służby czynnej - oficer 4 i 6 Dywizji Strzeleckiej armii URL, odznaczony min. Krzyżem Wojennym, Krzyżem Symona Petlury, Krzyżem Ukraińskiego Kozactwa, Krzyżem Odrodzenia; służbę w armii URL zakończył w stopniu podpułkownika - підполковника ).
Motrja Trojak wywodzi się również ze starego kubańskiego rodu kozackiego z Czernichowskiej stanicy, Majkop, obszar stacjonowania Kozackiego Wojska Kubańskiego.
Brat Motrii, Grigorij Trojak w roku 1916 pełni funkcje kierownicze w administracji carskiej Obwodu Akmolińskiego (dzisiejszy Kazachstan)
BIOGRAFIA / БІОГРАФІЯ
Antoni JARMAK ( Автоном, Антон ЯРМАК ) – Oficer w stopniu chorążego (хорунжий) Armii Czynnej Ukraińskiej Republiki Ludowej (w służbie od 1917 roku do roku 1924, ostatni przydział bojowy w armii URL : 6 DYWIZJA STRZELCÓW SICZOWYCH (dowódca Gen. chor. Marko Bezruczko), służył w kawalerii - najprawdopodobniej w 6 SAMODZIELNYM BATALIONIE (Kureniu) KAWALERII 6 DYWIZJI STRZELCÓW absolwent POŁĄCZONEJ SZKOŁY JUNACKIEJ w Kamieńcu Podolskim (1923 r.) - specjalność : KAWALERIA); wcześniej - w roku 1920, w sojuszu z Wojskiem Polskim walczył przeciwko Rosji bolszewickiej (min. w obronie Zamościa); uczestnik II Pochodu Zimowego armii URL w listopadzie roku 1920.
Wcześniejszy przydział to 4 KIJOWSKA DYWIZJA STRZELECKA - służba w rozpoznawczych formacjach kawaleryjskich (kozackich) tej jednostki.
Wg. niepotwierdzonych źródeł służył także w legendarnym 1 PUŁKU CZARNYCH ZAPOROŻCÓW - elicie kozackiej kawalerii armii URL.
Po wojnie polsko-bolszewickiej osadzony w obozie internowania najpierw w Aleksandrowie Kujawskim, potem w Szczypiornie k. Kalisza (1920-21).
Po okresie internowania, chorunżyj Anton JARMAK pozostał w „Ukraińskiej Stanicy” w Kaliszu, gdzie podjął naukę w Liceum im. Tarasa Szewczenki.
Po powtórnym dojściu do władzy Marszałka Józefa Piłsudskiego i kontynuacji przez władze II RP, Jego "prometejskiej" polityki, odżyły nadzieje emigracji ukraińskiej na kontynuację działań niepodległościowych, pojawiła się przestrzeń by konsolidować politycznie społeczność, a także budować w oparciu o współpracę z Polską zręby przyszłej armii wolnej Ukrainy.
W tym okresie ukraińskie władze emigracyjne w osobach : PREZYDENTA URL na wychodźctwie ANDRIJA LIWYĆKIEGO (link) oraz NACZELNEGO DOWÓDCY Armii URL generała WOŁODYMYRA SALSKIEGO (link), starały się umożliwić najbardziej obiecującym kandydatom spośród emigrantów ukraińskich w Polsce, ukończenie polskich szkół oficerskich oraz podjęcie służby kontraktowej w WP.
Stosunek Marszałka Piłsudskiego był bardzo pozytywny, a zatem władze URL na wychodźctwie podjęły wysiłki w zakresie znalezienia odpowiednich kandydatów – młodych, wykształconych, dobrze władających językiem polskim, sprawnych fizycznie, ukraińskich patriotów mających doświadczenie bojowe w armii URL, a przy tym - ludzi otwartych, inteligentnych, myślących.
W lecie 1926 roku do siedziby Liceum Ukraińskiego im Tarasa Szewczenki w Kaliszu przybyli – Prezydent A. Liwyćki oraz Generał W. Salski, którzy osobiście wręczyli świadectwa maturalne grupie najlepszych maturzystów, w gronie których znalazł się ANTON JARMAK.
Prezydent i Generał zaproponowali najlepszym abiturientom możliwość rozpoczęcia studiów w polskich szkołach oficerskich. Czterech z nich : Tatarskij, Sawczenko, Panczenko i Jarmak wyrazili zgodę.
Wkrótce potem udali się do Warszawy na spotkanie zarówno z oficerami z ukraińskiej komisji kwalifikacyjnej (pod kier. Legendarnego generała Pawło Szandruka (link)), jak i polską komisją kwalifikacyjną (pod kierownictwem generała Wacława Stachiewicza (link) – Szefa I Oddziału Sztabu Generalnego).
Opinie obu gremiów były bardzo pozytywne.
Na koniec młodzi kandydaci otrzymali listy podpisane przez Szefa I Oddziału Sztabu Generalnego WP gen. bryg. W. STACHIEWICZA, na mocy których zostali przyjęci do Szkoły Oficerskiej Piechoty (Szkoła Podchorążych w Komorowie) bez egzaminów i testów sprawności fizycznej.
Po okazaniu listów podpisanych przez generała, kandydaci zostali przyjęci w poczet podchorążych WP.
Jak wspominał Wasyl Tatarskij - "Kadra dydaktyczna Szkoły, dziwiła się nawet, że kandydaci ukraińscy mają tak wysokie poparcie ze strony Naczelnego Dowództwa WP…."
W ten sposób, ANTON JARMAK rozpoczął swą służbę w WOJSKU POLSKIM (1926 r.).
Warto podkreślić, iż w pierwszych dwóch naborach (w roku 1926 roku) udało się skierować do polskich szkół oficerskich DZIEWIĘCIU ukraińskich oficerów, z czego CZTERECH (w tym A.JARMAK) ukończyło szkoły oficerskie (w 1929 roku) i podjęło służbę w WP.
Stosunek do ukraińskich podchorążych zarówno ze strony kadry dydaktycznej Szkoły Podchorążych Piechoty w Komorowie, jak i kolegów - podchorążych, był więcej niż poprawny; cieszyli się niewątpliwą sympatią.
(co podkreślał w swoich wspomnieniach zarówno Wasyl Tatarskij, jak i Antoni Jarmak w rozmowach z wnukiem).
Łącznie w latach 1926-39 , 42 ukraińskich oficerów zostało rekomendowanych do studiów w polskich szkołach wojskowych. Zatwierdzonych zostało 22, a szkoły oficerskie ukończyło 12 i Oni też podjęli służbę oficerską w WP jako oficerowie – kontraktowi.
Należy podkreślić, iż WSZYSCY wzięli udział w wojnie obronnej 1939 roku, wykonując z honorem i wojskowym profesjonalizmem swój obowiązek wobec Polski.
Ich dalsze losy – Jak pisze znany, ukraiński historyk prof. Andrij RUKKAS – „…. powiodły ich szlakami określonymi przez ich poglądy polityczne, moralne, jak i ideologiczne – niektórzy (jak por. A.JARMAK - podkreślenie D.W.); służyli w formacjach Wojska Polskiego na Zachodzie lub Armii Krajowej, inni współpracowali z Niemcami, czy OUN, inni w ogóle zarzucili jakąkolwiek służbę …”
Godnym podkreślenia jest także fakt, iż w toku naboru do służby w WP w 1927 roku, pozytywną rekomendację otrzymał także inż. PETRO JARMAK (b. Oficer Armii URL w randze podpułkownika - підполковника ). Niestety lata frontowej służby pozostawiły zbyt duży uszczerbek na Jego zdrowiu i brat Antona nie przeszedł pomyślnie testów medycznych …
ANTON (ANTONI) JARMAK (link) - od roku 1929, służył w randze podporucznika kontr. w 70 Pułku Piechoty w Pleszewie na stanowisku mł. oficera w 8 komp. III baonu; (łączne lata służby w 70 PP - 1929-33).
Ożenił się z Pleszewianką Janiną z d. Kowalską, uzyskał polskie obywatelstwo.
Następnie służył w 42 Pułku Piechoty w Białymstoku; (1933-37 r.).
W ww. okresie uczestniczył jako hospitant w kursach doszkalających organizowanych przez Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie.
Od 1937 roku służy w 34 Pułku Piechoty w Białej Podlaskiej.
W marcu 1939 r. wykazany jako porucznik kontr. w 34 PP z funkcją d-cy 3 plutonu w 3 kompanii ckm i broni wsparcia III batalionu ckm i broni wsparcia.
Pełniąc ww. funkcję bierze udział w Wojnie Obronnej 1939 roku. Trafia do niewoli niemieckiej.
Po opuszczeniu niewoli, w latach 1945-46 służy w Polskich Oddziałach Wartowniczych US ARMY (jest min. instruktorem w Guard Civil Training Center - GCTC we Francji).
Do Polski powrócił w 1946 r, początkowo do Pleszewa, a od roku 1948, aż do śmierci mieszkał z rodziną we Wrocławiu
Do emerytury pracował w „Domu Książki”, w dziale dedykowanym literaturze rosyjsko i ukraińskojęzycznej
Rodzina: żona Janina, troje dzieci – Witold (ur. 1930), Irena (ur. 1933), Daniela (ur. 1936)
W latach 50-ych szykanowany przez służby bezpieczeństwa PRL (zatrzymania, przesłuchania, itp.; - pracę zgodną z kwalifikacjami podjął dopiero w latach 60-ych).
Odznaczony min.: KRZYŻEM SYMONA PELTURY (Хрест Симона Петлюри), medalem "POLSKA SWEMU OBROŃCY".
Zmarł w 1987 r. w wieku 86 lat. Pochowany na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu
(pole 127/ grób 737/ rząd 5).
Ми пишаємося тим, що Україна не забула свого офіцера:
link/посилання:
ANTON JARMAK - oficer Armii URL
ANTONI JARMAK - oficer 70 pułku Piechoty WP w Pleszewie
Zdjęcie tytułowe przedstawia por. Antoniego Jarmaka na czele pododdziału 34 Pułku Piechoty Wojska Polskiego.
Fotografia została najprawdopodobniej wykonana w marcu 1939 roku (zdjęcie pochodzi z zasobów prywatnych rodziny.)
ŻRÓDŁA:
A. Руккас – „УКРАЇНСЬКІ ЕМІГРАНТИ В ПОЛЬСЬКИХ
ШКОЛАХ ПІДХОРУНЖИХ (1926-1939 рр.)” , y: Український історичний журнал. - 2016. - №2;
В. Татарський - "ПІД
ЧОТИРМA ПРАПОРАМИ" - 1983, Munchen.
W. Kolańczuk - "Umarli aby zmartwychwstała Ukraina " - Przemyśl, 2015 (w : biogram Antona Jarmaka)
Офіцер армії УНР & Oфіцер Війська Польського
- хорунжий Антон (Автоном) ЯРМАК
Біографія
Автоном ЯРМАК (1900-1987) - Козак, юнак, хорунжий Армії УНР, на службі з 1917 по 1924 рік, випускник Спільної юнацької школи (15.08.1923), спеціальність - кіннота.
Kонтрактний поручник Війська польського, учасник Вересневої кампанії 1939 р.
Хорунжий Дієвої Армії УНР (6-а Дивізія Січових стрільців, 4-а Київська дивізія, можливо 1-й Полк Чорних Запорожців).
Брав участь в обороні Замостя. Він служив разом з братом ПЕТРО (Випускник політехнічного інституту в Новочеркасах), - сотник армії УНР, також служив у 6-й стрілецькій дивізії, службу закінчив у чині підполковника армії УНР.
Учасник 2-го Зимового походу Армії УНР у листопаді 1920 року.
Після польсько-більшовицької війни перебував у таборі для інтернованих спочатку в Олександрові Куявському, потім у Щипьорно біля Каліша (1920-21).
З 1926 року розпочав службу у польській армії. З 1929 року підпоручик у 70-му піхотному полку в Плешеві. Потім служив у 42-му піхотному полку в Білостоці (1933-37). З 1937 року служив у 34-му піхотному полку в Білій Підлясці.
Брав участь у Другій світовій війні і потрапив у полон до німців у 1939 році.
У 1945-46 роках служив у польських частинах армії США, був інструктором американських гвардійських формувань (GCTC of US ARMY) у Франції.
У 1946 році повернувся до Польщі, спочатку до Плешева, а з 1948 року і до смерті жив із родиною у Вроцлаві.
Працював у «Книжковому домі» у відділі російської та україномовної літератури. У 1950-х роках зазнав утисків з боку служб безпеки ЛНР (арешти, допити — працювати за кваліфікацією почав лише з 1960-х років).
Коріння роду походять із давніх кубанських та запорізьких козацьких родів.
Батько: Тимофій Степан Ярмак. Мати: Мотря Трояк. Власники залізних заводів на Донбасі (станом на 1917 рік).
Брат: Петро Ярмак, Сотник 6-ї стрілецької дивізії; службу закінчив у чині підполковника армії УНР; Лицар Хреста українського козацтва, він також отримав Хрест Відродження в пам'ять 60-ліття армії УНР, Xрест Симона Петлюри, Воєнний хрест (УНР).
Сім'я: дружина Яніна, троє дітей - Вітольд (1930 р.н.), Ірена (1933 р.н.), Даніела (1936 р.н.)
Варто зазначити, що в угоді між урядом Республіки Польща та влаою заслання УНР, що кілька десятків українських офіцерів-контрактників будуть служити у збройних силах Польщі (40 офіцерів).
12 з них закінчили польські офіцерські школи
Кандидати були відібрані серед понад 4000 офіцерів армії УНР, інтернованих у Польщі, проходячи через численні українські та польські військові рівні перевірки.
КРАЩІ з КРАЩИХ були обрані!
Лише 1% населення українських офіцерів, які проживають у Польщі, розпочали контрактну службу у збройних силах Польщі ...
До цієї елітної групи також входив Антон ЯРМАК
Слід зазначити, що українські офіцери-контрактники з честю та повним професіоналізмом служили в польській армії, також під час війни у 1939 році...
За службу в армії УНР нагороджений
Xрестом Симона Петлюри за №84; за участь у збройній боротьбі за державність України під проводом головного отамана Симона Петлюри 1917–1921 рр
https://www.litmir.me/br/?b=313714&p=110
Автоном ЯРМАК - також отримав почесну медаль – «Польща своєму захиснику» / "Polska Swemu Obrońcy" (1928 р.)
Ми пишаємося тим, що вільна Україна не забула свого офіцера:
link/посилання:
Автором титульного портрета Антона Ярмака є Кшиштоф Дворенко-Дворкін (link/посилання)
chorąży Anton JARMAK - kawaler "Krzyża SYMONA PETLURY"
хорунжий АНТОН ЯРМАК - лицар хрестa Симона Петлюри
Geneza "Krzyża Symona Petlury": -22 maja 1932 - Odznaczenie bojowe armii URL nadane na wychodźctwie w Warszawie
W hierarchii odznaczeń bojowych Ukraińskiej Republiki Ludowej (URL), "KRZYŻ SYMONA PETLURY" zajmował drugie miejsce. Wprowadzony w 1932 r. rozkazem Naczelnego Dowództwa Wojska URL, podpisany przez Głównego Otamana ( również i prezydenta URL na obczyźnie) A. Lywićkiego.
Krzyż został ustanowiony z okazji 15-j rocznicy powstania Armii URL i był przyznawany szczególnie zasłużonym uczestnikom walki wyzwoleńczej narodu ukraińskiego (1917-1921).
Każdy z przyznanych "KRZYŻY PETLURY" posiadał swój numer oznaczający kolejność przyznania.
Nr 1 należał do Gł. Otomana Symona Petlury.
chor. Anton Jarmak otrzymał order z Nr 84
Nr 87 - Generał-chor. Pawło Szandruk
Nr 122 - Generał-chor. Wołodymyr Salsky - Szef Sztabu Generalnego Armii URL
Nr 123 - Andrij Liwyckyj - Gł. Otoman, Prezydent URL
Do 1939 roku przyznano żołnierzom i oficerom Armii URL (także pośmiertnie) - ok 2300 orderów.
źródło - link:
https://www.litmir.me/br/?b=313714&p=110
Przebieg Służby
ANTONA JARMAKA
w Armii Czynnej
UKRAIŃSKIEJ REPUBLIKI LUDOWEJ
Okres służby w armii URL : 1917-1924
Avtonom JARMAK - Chorąży (хорунжий) armii URL, co stanowi odpowiednik polskiego stopnia oficerskiego podporucznika, w służbie od 1917 roku, absolwent POŁĄCZONEJ SZKOŁY JUNACKIEJ (podchorążówki) , 3-ej edycji. Promocję na stopień oficerski uzyskał w dniu 15.08.1923 roku, specjalność : KAWALERIA.
W czasie wojny z Rosją Bolszewicką (1919-20 r.) oraz w czasie II Pochodu Zimowego Armii URL ( listopad 1920), służył 6 DYWIZJI STRZELECKIEJ (dowódca generał Marko Bezruczko), najprawdopodobniej w 6 SAMODZIELNYM BATALIONIE (Kureniu) KAWALERII im. Atamana Koszowego Kosta Hordijenki.
W tej samej dywizji służył także jego brat Petro w stopniu sotnyka (kapitana) formacji piechoty.
Wg wspomnień brata - Anton uczestniczył w szlaku bojowym 6 Dywizji, w tym w bohaterskiej obronie Zamościa.
Wcześniejszy przydział w armii URL to 4 KIJOWSKA DYWIZJA STRZELECKA - zapewne 4 PUŁK KONNY DYWIZJI KIJOWSKIEJ
Wg. niepotwierdzonych informacji na początku swojej kariery wojskowej w armii czynnej URL, służył w 1 PUŁKU CZARNYCH ZAPOROŻCÓW legendarnej jednostce kozackiej kawalerii armii URL
W 1920 internowany wraz z 6 Dywizją w Polsce (obozy w Aleksandrowie Kujawskim - 1920; Kalisz - 1921).
W planach rozbudowy armii URL na wychodźctwie przewidziany do objęcia stanowiska sztabowego w 25 Dywizji Piechoty (wg. niezrealizowanego planu rozbudowy armii).
Za służbę w armii URL - chorunżyj ANTON JARMAK otrzymał wysokie odznaczenie bojowe - "KRZYŻ SYMONA PETLURY" / "Хрест Симона Петлюри" No. 84.
Był także kawalerem Medalu - "POLSKA SWEMU OBROŃCY" (1928 r.)
Źródła :
A.Rukkas - "Razem z Wojskiem Polskim", IPN 2020.
Тинченко Ярослав Юрійович - Офіцерський корпус Армії УНР (1917—1921)
Петро Ярмак - "Мої біографічні дані" http://www.pwin.pl/teczki/t063/oryg/str019.html
A.Руккас – „УКРАЇНСЬКІ ЕМІГРАНТИ В ПОЛЬСЬКИХ
ШКОЛАХ ПІДХОРУНЖИХ (1926-1939 рр.)” , y: Український історичний журнал. - 2016. - №2
Szkoła Podchorążych Piechoty w Komorowie
1929 r.
ANTON JARMAK ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Komorowie i otrzymał promocję na pierwszy stopień oficerski w WP - podporucznika (kontraktowego)
Oficer Wojska Polskiego - por. Antoni JARMAK - przebieg służby : 1929-1946 r.
Służba w 70 Pułku Piechoty (Pleszew)
Sierpień 1931, do 70 Pułku w Pleszewie przybywa INSPEKTOR ARMII Gen dyw. EDWARD RYDZ-ŚMIGŁY, późniejszy Marszałek i Naczelny Wódz we wrześniu 1939 r. Generał RYDZ-ŚMIGŁY siedzi w środku w dolnym rzędzie (z wyraźnie wyeksponowanym orderem VIRTUTI MILITARI). Po jego lewej stronie siedzi pułkownik dypl. MIECZYSŁAW MOZDYNIEWICZ - dowódca 70 PP (w 1939 roku dowódca 17 WIELKOPOLSKIEJ DYWIZJI PIECHOTY - bohater walk nad Bzurą). Ppor. ANTONI JARMAK (link), stoi w środku górnym rzędzie (drugi od lewej) - pełnił wówczas obowiązki mł. oficera 8 kompanii strzeleckiej, 3 batalionu. Ppor. A.Jarmak służył w 70 PP w okresie 1929 -1933 r.
42 Pułk Piechoty (Białystok)
Ppor. ANTONI JARMAK służył w 42 PP w okresie 1933-1937. W tym okresie uczestniczył jako hospitant w licznych kursach podnoszących kompetencje oficerskie prowadzone przez CENTRUM WYSZKOLENIA PIECHOTY w REMBERTOWIE , w wyniku czego zmienił swoją specjalność z "dowodzenia formacjami piechoty", na "dowodzenie pododdziałami ckm i broni wsparcia". Należy również zaznaczyć, iż ppor. A.Jarmak był absolwentem Ukraińskiej Szkoły Oficerskiej Armii URL (Спільної юнацької школи; 1923), ze specjalnością "kawaleria" (кіннота). Był doskonałym jeźdźcem (służył w kozackich formacjach armii ukraińskiej) i miłośnikiem sportu hippicznego. Startował min. w turniejach dywizyjnych w ramach zawodów jeździeckich organizowanych w Wojsku Polskim.
34 Pułk Piechoty (Biała Podlaska) - 1937 - 39
Fotografia przedstawia powrót jednostki z letniego poligonu w sierpniu 1938 roku. Antoni JARMAK (na załączonej fotografii pierwszy z lewej) posiadał wtedy stopień porucznika kontraktowego WP oraz pełnił funkcję Dowódcy 3 plutonu w 3 kompanii ckm i broni wsparcia III batalionu (dowodził grupą ok. 30 ludzi), 34 pułku piechoty. W 1939 roku 34 PP wchodził w skład 9 Dywizji Piechoty, ARMII "POMORZE". Pełniąc ww. funkcję por. Antoni Jarmak wziął udział w wojnie obronnej. Niestety 34 PP, tocząc ciężkie walki z formacjami pancernymi Wehrmachtu został rozbity 3.09.39 r. w Borach Tucholskich. Porucznik A.Jarmak trafił do niemieckiej niewoli ....
Służba w GUARD CIVIL TRAINING CENTER (GCTC)
W latach 1945/46 po opuszczeniu niewoli por. ANTONI JARMAK - służył jako Instruktor w GCTC of US ARMY we Francji (Rouen).
Potocznie, oddziały te znane są pod nazwą:
"Polskie Formacje (Kompanie) Wartownicze".
Na zdjęciu por. A.Jarmak, stoi drugi od lewej (1945 r.) - na lewym ramieniu bluzy mundurowej naszywka "POLAND"
"Polska swemu obrońcy"
Odznaczenie
1928 r - Medal honorowy
Z inicjatywy Marszałka Józefa Piłsudskiego, Rzeczpospolita w roku 1928 ustanowiła medal honorowy "POLSKA SWEMU OBROŃCY", - celem nadania odznaczenia było uhonorowanie żołnierzy czynnie uczestniczących w wojnie roku 1920.
W gronie wyróżnionych znaleźli się także zagraniczni bohaterowie walczący po polskiej stronie przeciwko Rosji Sowieckiej.
Medalem wyróżniono min. żołnierzy i oficerów Armii Petlury, którzy przebywali wówczas w Polsce.
W gronie uhonorowanych tym prestiżowym odznaczeniem znalazł się także por. Antoni Jarmak
Janina JARMAK (link)
z domu KOWALSKA
ur. 17.11.1911 w Pleszewie - zm. 5.04 1986 we Wrocławiu.
Absolwentka SZKOŁY HANDLOWEJ w POZNANIU, od roku 1930 w związku małżeńskim z por. Antonim (Antonem) JARMAKIEM, służącym wówczas w 70 pułku piechoty w Pleszewie.
Troje dzieci - Witold (ur. 1930), Irena (ur. 1933), Daniela (ur. 1936).
Począwszy od lat sześćdziesiątych, przez szereg lat pracowała w organach administracji miejskiej (Wrocław), piastując kierownicze stanowiska.
Odeszła w 1986 roku, w wieku lat 74, spoczywa obok swego męża na Cmentarzu osobowickim we Wrocławiu
- Pole/Grób/Rząd : 127/738/5
Ojciec, Józef KOWALSKI był zasłużonym działaczem niepodległościowym; do dziś w kościele parafialnym w Pleszewie znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona Jego osobie.
Matka Marianna KOWALSKA z domu ZELNO.
Troje rodzeństwa - przedwcześnie zmarły brat Władysław, siostry Genowefa oraz Weronika.
Białystok 1936 r
Janina i Antoni Jarmak
oraz oficerowie 42 Pułku Piechoty
HISTORIA RODU JARMAK
HISTORIA RODU JARMAK
Історія родини Ярмаків
Historia Rodu:
Przedstawiciele Rodu wywodzą się ze starszyzny kozackiej XVII i XVIII wieku – ich dane figurują min. w „Encyklopedii Kozackiej Starszyzny okresu Hetmanatu” (Український інститут національної пам’яті - Кривошея В. В. – „Козацька старшина Гетьманщини – Енциклопедіa”; 2010); dane te, zgodne są także z informacjami zawartymi we wspomnieniach Petro Jarmaka ("Мої біографічні дані").
Pierwszą osobą z rodu JARMAK, wymienioną w encyklopedii jest ANDRIJ JARMAK / Ярмак Андрій (urodzony w 1713 roku), oficer Wojska Zaporoskiego w randze – „towarzysza znaczkowego” (значковий товариш), służący w MIRHORODSKIM PUŁKU KOZACKIM – w składzie Lisnickiego (Лісницького) kurenia.
Protoplastą rodu, o którym wspominają źródła genealogiczne był SEMEN JARMAK / Семен Ярмак, ur. ok 1660 roku, piastujący funkcję - „towarzysza znaczkowego” (значковий товариш), w kozackim PUŁKU PRIŁUCKIM (Прилу́цький полк)
значковий товариш - to funkcja oficerska (młodszy oficer). Ich rolą była min. opieka nad sztandarem pułku w czasie boju oraz prowadzenie pułkowej kancelarii. Nazwa wywodzi się jeszcze z czasów króla Stefana Batorego, a jej symboliczne znaczenie wiązało się z faktem "oznakowania" posiadacza tytułu, królewskimi przywilejami. Funkcja ta potwierdzała przynależność do kozackiej "starszyzny" (elitarnego korpusu oficerskiego).
Mirhorodski Pułk Kozacki (Миргородський полк) powstał w roku 1627 roku.
Został założony przez Księcia Jeremiego Wiśniowieckiego jako formacja służąca obronie jego dóbr rodowych. Z czasem pułk rozrósł się do znaczących rozmiarów – jego trzy sotnie ochraniały wschodnie rubieże Rzeczypospolitej przed zakusami Moskwy.
W latach 1683 – 1720 pułkiem dowodził Daniło Apostoł późniejszy Naczelny Ataman Wojska Zaporoskiego oraz Hetman Lewobrzeżnej Ukrainy.
W 1704 Daniło Apostoł zostaje wysłany na czele kozackiego oddziału 3000 ludzi na pomoc królowi polskiemu, bierze udział w bitwie pod Warszawą w 1705 roku.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż we wspomnieniach Petro Jarmaka zawarta jest informacja o przodkach rodu służących w pułku Mirchorodskim pod komendą otomana Daniło Apostoła.
W roku 1775 w skład pułku wchodziło aż 15 sotni…
W czasach rządów carycy Katarzyny II, pułki Wojska Zaporoskiego zostały rozformowane i przekształcone w struktury administracyjno-wojskowe.
Syn Andrija , FEDIR JARMAK / Ярмак Федір ur. w roku 1742, służbę w Wojsku Zaporoskim rozpoczął w roku 1755, w sotni Iwanickiej (Іваницька сотня), wchodzącej w skład PUŁKU PRIŁUCKIEGO (Прилу́цький полк), założonego w roku 1648.
W roku 1654, Sotnia Iwanicka, zostaje połączona z Horodiańską sotnią Pułku MIRHORODSKIEGO.
W roku 1780 PUŁK PRIŁUCKI składał się z 9 sotni w tym sotni Iwanickiej (Іваницька сотня) .
W latach 1766-1772, FEDIR JARMAK służy jako chorąży (Хорунжий) sotni Iwanickiej, pracuje także w pułkowej komisji rachunkowej.
W latach 1772-1782 piastuje stanowisko ATAMANA SOTNI IWANICKIEJ (przez okres 10 lat !).
W roku 1778 uzyskuje status „wojskowego towarzysza” (військовий товариш).
W wiekach XVII i XVIII osoby uzyskujące status „військовий товариш”, przynależały do kozackiej elity, pułkowej starszyzny dowódczej. Była to elitarna grupa wpływu o najwyższym statusie społecznym i majątkowym.
Etos tej grupy i jej silna pozycja zostały ustanowione w czasach hetmana Bohdana Chmielnickiego.
Zasadniczym obowiązkiem członków tej grupy społecznej była służba wojskowa na własny koszt, dowodzenie podczas kampanii wojennych pododdziałami wojska kozackiego oraz zarządzanie strukturami wojskowymi (tzw. Komisjami) odpowiedzialnymi za wszelkie sprawy organizacyjno-prawno-logistyczne armii.
FEDIR JARMAK był posiadaczem ziemskim (32 dusze), ziemie należące do powiatów Priłuckiego i Borzniańskiego (Прилуцького повіту та м. Ічні Борзнянського повіту).
Żoną Fedira Jarmaka została JEWDOKIA PIETRYWNA ROŻNOWSKA (Євдокія Петрівна Рожновська), także wywodząca się z kozackiego rodu – Jej Ojciec i Dziadek służyli w Wojsku Zaporoskim, Dziadek w stopniu oficerskim.
Zgodnie z decyzją carycy Katarzyny II, w latach 1782-85, pułki kozackie Wojska Zaporoskiego zostały przekształcone w regularne pułki lekkiej jazdy ("huzarów"), armii Imperium Rosyjskiego. Oznaczało to utratę narodowego (ukraińskiego), kozackiego charakteru, zmiany w strukturze narodowościowej obsady pułków, nową kadrę dowódczą i język rosyjski jako obowiązkowy.
Było to działanie obliczone na zniszczenie kozackich tradycji i stworzenie z Ukrainy tzw. "Małorosji".
Na szczęście KOZACKI DUCH WOLNOŚCI, PRZYWIĄZANIE DO WSPANIAŁYCH TRADYCJI I KULTUROWE DZIEDZICTWO OKAZAŁY SIĘ SILNIEJSZE.
Warto w tym miejscu podkreślić, iż w roku 2021, decyzją PREZYDENTA UKRAINY p. VOLODYMYRA ZELENSKIEGO do tzw. WIELKIEGO HERBU UKRAINY, włączony został HERB WOJSKA ZAPOROSKIEGO jako symbol tożsamości narodowej i kulturowego dziedzictwa wolnej Ukrainy.
ŹRÓDŁA:
Петро Ярмак - "Мої біографічні дані" http://www.pwin.pl/teczki/t063/oryg/str019.htm
Український інститут національної пам’яті - Кривошея В. В. "Козацька старшина Гетьманщини – Енциклопедіa”; 2010
Генеалогический форум ВГД - ИВАНИЦКАЯ СОТНЯ - https://forum.vgd.ru/284/62224/
"Іваниця. Земля козацька". https://ok.ru/ivanitsa
Omawiając dzieje rodu nie sposób pominąć osoby inż. PETRO JARMAKA (Петро ЯРМАК), będącego mentorem i przyjacielem swego młodszego brata Antoniego (Антонa) :
PETRO JARMAK (Петро ЯРМАК) - ur 1896 (Krivyi Rog, Ukraina) – zm. 1986 (Utica, USA), - inżynier geodeta, kapitan (сотник) 6 Dywizji Strzeleckiej armii czynnej URL, służbę zakończył w stopniu podpułkownika (Підполковник Армії УНР), odznaczony KRZYŻEM WOJENNYM URL (Воєнним Хрестом) – edycja emigracyjna 1965 r, KRZYŻEM SYMONA PETLURY, KRZYŻEM UKRAINSKIEGO KOZACTWA, KRZYŻEM ODRODZENIA i innymi bojowymi odznaczeniami URL.
Prezes Ukraińskiego Centralnego Komitetu w II RP (1931).
Ukończył Wydział Geodezji Dońskiego Instytutu Politechnicznego w Nowoczerkasach z tytułem inżynierskim.
Po wybuchu I wojny światowej zostaje powołany do armii rosyjskiej. Kończy szkołę oficerską i w randze podporucznika (младший лейтенант) trafia do 398 Pułku Niżno-Dnieprowskiego.
Po kilku miesiącach na pierwszej linii uzyskuje awans na stopień porucznika (лейтенант) armii carskiej.
Po wybuchu Rewolucji Bolszewickiej, w 1917 roku rozpoczyna wraz z młodszym bratem Antonem (Антон) służbę w armii ukraińskiej; początkowo w 4 KIJOWSKIEJ DYWIZJI STRZELECKIEJ, a następnie w 6 DYWIZJI STRZELCÓW SICZOWYCH (gen. chor. Marko Bezruczko).
W toku wojny polsko-ukraińsko-bolszewickiej bierze min. udział - (wraz z młodszym bratem Antonem) - w bohaterskiej obronie Zamościa przez siły polsko-ukraińskie przed oddziałami armii konnej Budionnego; wcześniej uczestniczy w ofensywie wojsk ukraińskich i polskich (3 Armia WP), w wyniku której następuje wyzwolenie Kijowa.
W 1920 internowany w Polsce wraz z pozostałościami armii URL w Aleksandrowie Kujawskim, następnie w Kaliszu.
Po trzyletnim pobycie w obozie skorzystał z oferty rządu polskiego i rozpoczął pracę jako geodeta na terenie województwa wileńskiego. Osiedlił się w Augustowie.
Był aktywnym działaczem emigracji ukraińskiej, członkiem władz Ukraińskiego Komitetu Centralnego (kilkakrotnie pełnił funkcję Prezesa tej organizacji). W 1937 roku był delegatem na IV Zjeździe Ukraińskiej Emigracji w Warszawie.
W czasie II wojny światowej przebywał na robotach w Niemczech, po wojnie wyjechał z rodziną do Szwajcarii, skąd w roku 1951 wyemigrował do USA.
Mieszkał i pracował w UTICA (stan NEW YORK), był bardzo aktywnym działaczem ukraińskiej diaspory w USA. To z jego inicjatywy w Utica została zbudowana cerkiew – „Ukrainian Catholic Church of St. Volodymyr the Great”
Osobą zupełnie nietuzinkową była żona Petro Jarmaka – OLGA (Ольгa Ярмак) z domu STUDYNSKA (Студинська), urodzona w roku 1900 w SWIERDŁOWSKU (Свердловск) (Rosja), zmarła w roku 1992 w UTICA (USA).
W czasie Ukraińskiej Rewolucji Narodowej 1917-1921, OLGA JARMAK (wtedy jeszcze pod panieńskim nazwiskiem Studynska) służyła jako sanitariuszka w armii URL, na pierwszej linii frontu.
W roku 1920 była przydzielona do POŁĄCZONEJ SZKOŁY OFICERSKIEJ, której junacy pod dowództwem pułkownika Parchomiuka (Пархомюк), wspólnie z oddziałami polskiej 6 armii WP, walczyli pod Berdyczowem z siłami sowieckimi.
Grupa żołnierzy z pułkownikiem Parchomiukiem (i siostrą Olgą) dostała się do bolszewickiej niewoli.
Wszyscy żołnierze ukraińscy (oficerowie oraz junacy-podchorążowie), w sumie kilkuset młodych ludzi zostało rozstrzelanych….
Nikt się nie uląkł, a pułkownik Parchomiuk krzyknął w twarz sowieckiemu dowódcy – „Pluję na ciebie i was wszystkich, katów !”.
Siostra Olga jako jedyna przeżyła. W roku 1965 spisała swoją opowieść świadka tej zbrodni wojennej…
Warto podkreślić, iż Olga JARMAK posiadała także stopień wojskowy "чотова" (plutonowa) armii URL.
Oznacza to, iż w toku służby wykonywała nie tylko medyczne zadania, ale być może także np. wywiadowcze lub rozpoznawcze.
OLGA JARMAK za swą służbę dla Ojczyzny otrzymała KRZYŻ SYMONA PETLURY (podobnie jak Jej szwagier Anton i mąż Petro), edycję emigracyjną w roku 1965.
Wg. wspomnień Petro Jarmaka, ślub z Olgą odbył się w Cerkwii w Kaliszu 25.10.1925 roku, w obecności kadry oficerskiej 6 Dywizji, świadkiem zawarcia małżeństwa był generał Marko Bezruczko (link) dowódca 6 Dywizji Strzelców Siczowych armii URL - bohater obrony Zamościa….
ŻRÓDŁA:
Від сестер-жалібниць до воячок: жінки в Армії УНР - https://www.istpravda.com.ua/articles/2021/03/7/159095/
"Я плюю на тебе і на всіх вас, катів!" - https://enigma.ua/articles/ya-plyuvav
„Геройська смерть полковника Пархомюка - Спогад сестри” - https://mydocx.ru/9-11951.html
Тинченко Ярослав Юрійович - Офіцерський корпус Армії УНР (1917—1921) https://nemaloknig.net/read-58044/?page=98
Петро Ярмак - "Мої біографічні дані" http://www.pwin.pl/teczki/t063/oryg/str019.html
Emilian Wiszka – „Szósta Siczowa Dywizja Strzelecka Armii URL” (w: Biogram Petro Jarmaka - str. 381)
Aleksander Kolańczuk – „Umarli aby zmartwychwstała Ukraina” (w: Biogram Petro Jarmaka oraz Antona Jarmaka)
Aleksander Kolańczuk – „Ukraińscy emigranci w życiu naukowym, kulturalnym i społecznym II RP” (w: Biogram Petro Jarmaka – str. 135)
Aleksander Kolańczuk - "O Ukrainę i jej wolność!” Uczestnicy ukraińskich walk niepodległośćiowych w latach 1917-1921 związani z Chełmszczyzną i Podlasiem: Dmytro Żupinas-Żupiadze (1892-1968), Andrij Nimyj (1900-1972), Aleksander Szczerbań (1898-1984), Pawło Bazylewski (1894-1981), Nikifor Awramenko (1893-1973), Piotr Jarmak (1895-1986), [w:] „Над Бугом і Нарвою” 2011, nr 5 (116), s. 24-26;
MIRHORODZKI PUŁK KOZACKI
Міргородський козацький полк
Oryginalna pieczęć Mirhorodzkiego Pułku Kozackiego z XVII wieku Оригінал печатки Миргородського козацького полку XVII сt
WOJSKOWY TOWARZYSZ - przedstawiciel starszyzny kozackiej
військовий товариш – представник козацької старшини
Wizerunek przedstawiciela kadry dowódczej Wojska Zaporoskiego XVII w
Зображення представника командного складу Війська Запорізького XVII сt
Козацька спадщина
PŁOMIEŃ BRATERSTWA / Полум’я Братерства - 2021
Co roku polscy harcerze i ukraińscy płastuni w rocznicę Bitwy Warszawskiej 1920 zapalają na grobie por Antoniego JARMAKA znicz w ramach akcji pod hasłem „Płomień Braterstwa - Полум’я Братерства”.
To wspólne przedsięwzięcie Ruchu Odkrywców ZHP oraz organizacji ukraińskich skautów „Płast”, którzy odnajdują i porządkują groby żołnierzy Armii URL.
Celem inicjatywy jest upamiętnienie ukraińskich sojuszników, którzy ramię w ramię z Polakami walczyli w 1920 r. przeciwko bolszewikom.
W roku 2021 w akcji uczestniczyli także przedstawiciele najbliższej rodziny por. A.Jarmaka - Córka (Daniela), Wnuk (Dariusz) z Żoną (Ewą) oraz Prawnuk (Bartosz)
Materiał fotograficzny 2021 : https://adobe.ly/3m6l89I
Акція “Полум’я братерства” 2021, Вроцлав.(link)
Relacja z ogólnopolskich obchodów akcji z udziałem Prezydenta RP
Serdeczne podziękowania dla Pani ŁESI SAWYĆKIEJ za patronat i zaangażowanie w prowadzenie akcji PŁOMIEŃ BRATERSTWA / Полум’я Братерства. Велике спасибі пані Лесі...
Informacje o obchodach uroczystości rocznicy Bitwy Warszawskiej 1920 roku, przy grobie ANTONIEGO JARMAKA we Wrocławiu:
https://www.wroclaw.pl/plomien-braterstwa-wroclaw-2020-cmentarz-osobowicki
https://www.wroclaw.pl/polskoukrainska-akcja-plomien-braterstwa-na-cmentarzu-osobowickim
Козацька спадщина
KOZACKIE DZIEDZICTWO
Płomień Braterstwa - 2022 / Полум’я Братерства - 2022
14 sierpnia we Wrocławiu, jak w wielu innych miejscach w kraju, Polacy i Ukraińcy spotkali się, by pokazać swoje braterstwo i okazać wsparcie Ukrainie w obronie jej niepodległości. Płomień braterstwa zapłonął na cmentarzu Osobowickim, przy grobie Antona Jarmaka, oficera Armii Czynnej URL.
Podobnie jak w latach wcześniejszych uroczystość rozpoczęła modlitwa żałobna - "PANECHIDA", następnie harcerze i płastuni odczytali deklarację programową tegorocznej edycji Akcji :
„Sojusznicy są ci sami, wróg też ten sam. Dziś Ukraina ponownie toczy walkę o wszystko. Broni swojego istnienia, ale walczy także i za przyszłość Polaków. Znowu stoimy ramię w ramię. W tym trudnym czasie mamy coraz więcej powodów, by się nawzajem lubić i cenić (...)
Bez względu na trudności trzymamy się razem – i będziemy razem aż do zwycięstwa, niezależnie od tego, jak trudna będzie do niego droga. Będziemy razem także potem, pielęgnując wzajemny szacunek i poświęcając energię wyłącznie na budowanie. Zamiast prześcigać się w licytacji na krzywdy, skupimy się na pierwszeństwie wyciągniętej dłoni. To jest wyzwanie dla naszego pokolenia.
Dzisiaj niebieski i żółty to barwy wolności, demokracji i siły.
Slawa Ukrajini! Chwała Polsce!”
Było też trochę przestrzeni na nieformalne rozmowy i nawiązywanie relacji...
link/посилання:
PŁOMIEŃ BRATERSTWA 2022 / Полум’я Братерства - 2022
Wrocław - spotkanie przy grobie ANTONA JARMAKA - Oficera Wolnej Polski i Ukrainy
PODZIĘKOWANIA / Вирази вдячності
Po raz kolejny przypadł mi w udziale zaszczyt złożenia w imieniu najbliższej rodziny - mojej Mamy (córki Antona Jarmaka) , mego Syna (Prawnuka) i Żony - wyrazów Wdzięczności za szacunek dla naszego Dziedzictwa i Pamięć o Oficerze Wolnej Polski i Ukrainy.
«Це важлива частина ідентичності нашої родини, ми пишаємося тим, що вільна Польща і вільна Україна не забули про свого офіцера. Полум’я Братерства є символом не тільки польсько-української співпраці, але й перемоги. Разом ми сильні, разом ми переможемо...»
З повагою,
Z wyrazami Szacunku,
Dariusz Wyspiański - wnuk (онук)
ŻRÓDŁA - link/посилання:
https://www.wroclaw.pl/dla-mieszkanca/plomien-braterstwa-wroclaw-2022
Epariachia Wrocławsko-Koszalińska Koscioła Greckokatlickiego - o Akcji we Wrocławiu
Płomień Braterstwa - 2023/ Полум’я Братерства - 2023
Płomień Braterstwa - 2023 / Полум’я Братерства - 2023
W roku 2023 spotkało nas wielkie wyróżnienie, bowiem w tegorocznej edycji Akcji „Płomień Braterstwa", wzięli udział nie tylko skauci z organizacji "PŁAST", czcigodni Księża Kościoła Greckokatolickiego, ale także Konsul Generalny Ukrainy we Wrocławiu - Pan JURIJ TOKAR.
https://wroclaw.mfa.gov.ua/persons/yurii-tokar
Dziękuję, w imieniu Rodziny Antona Jarmaka – Oficera dwóch, wolnych Narodów.
Dariusz Wyspiański
У 2023 році ми отримали велику відзнаку, адже в цьогорічній Акції „Полум’я Братерства” взяли участь не лише скаути з організації «ПЛАСТ», всечесні священики Греко-Католицької Церкви, а й Генеральний Kонсул України у Вроцлаві – п. Юрій Токар
https://wroclaw.mfa.gov.ua/persons/yurii-tokar
Дякую, від імені родини Антона Ярмака - Офіцера двох, вільних націй.
Дарій Виспянський
Płomień Braterstwa - 2023 / Полум’я Братерства - 2023
Płomień Braterstwa - 2023 / Полум’я Братерства - 2023
Doniesienia prasowe / Звіти преси
Wrocławskiefakty.pl - O "Akcji Płomień Braterstwa 2023" - wspomnienie o Antonie JARMAKU - „Płomień Braterstwa” we Wrocławiu. To oddanie hołdu bohaterowi walczącemu o Polskę" (link)
Płomień Braterstwa - Facebook - Uroczystości we Wrocławiu
Płomień Braterstwa 2023 - Warszawa (link)
Płomień Braterstwa 2023 - Kijów (link)
HISTORYCZNE ŹRÓDŁA
Історичні джерела
III Zjazd Ukraińskiego Komitetu Centralnego - Warszawa 1934 r
Український Центральний Комітет - 1921-39
21 kwietnia 1921 r. powołano w Warszawie Ukraiński Komitet Centralny (Український Центральний Комітет)
W statucie organizacji zapisano cele humanitarne: prawna, materialna i moralna pomoc emigrantom na terytorium Polski. Wśród podejmowanych aktywności były także działania na rzecz znalezienia zatrudnienia w Polsce, organizacji szkolnictwa, ośrodków naukowych, dydaktycznych i kulturalnych.
Zdjęcie przedstawia Delegatów na III Zjazd Ukraińskiego Komitetu Centralnego (1934 r) w Warszawie.
Wśród Delegatów jest - ppłk Armii UNR, inż. PETRO JARMAK (oznaczony na zdjęciu) - ówczesny Prezes augustowskiego oddziału UCK (od 1931 r). W tym okresie ANTON JARMAK, służył jako oficer Wojska Polskiego w 42 Pułku Piechoty w Białymstoku.
Na zdjęciu znajduje się także Generał armii URL - WOŁODYMYR SALSKI - Przewodniczący Rady Towarzystwa UKC
На фото – делегати на ІII з’їзді УЦК (1934 р.) у Варшаві. Серед делегатів – підполковник Армії УНР інж. ПЕТРО ЯРМАК (позначений на фото); та голова УЦК – генерал ВОЛОДИМИР САЛЬСЬКИЙ
Головний отаман Симон Петлюра - звернення до української нації
Główny Ataman Symon Petlura - Odezwa do Narodu Ukraińskiego & cytat
1920
Головний отаман Симон Петлюра
«Протягом трьох років, український народ, ви боролися один, забутий усіма народами світу [...]. Сьогодні відбуваються великі зміни. [...] Республіка Польща стала на шлях надання реальної допомоги Українській Народній Республіці у її боротьбі з московськими більшовиками-окупантами, дозволивши її війську сформуватись у себе вдома; армія зараз збирається боротися з ворогами України ... "
Головний отаман - Симон Петлюра
Фрагмент звернення Симона Петлюри до української нації, [у:] Симон Петлюра, звернення Симона
Петлюри до української нації, 1920 р.
„My – Polska i Ukraina – powinniśmy osiągnąć porozumienie (...). Odwoływanie się do historii polsko-ukraińskich niesnasek z przeszłości nie jest argumentem dla współczesnego polityka realisty (...) w żywotnym interesie Polski leży niezależność Ukrainy…”
Symon Petlura – Prezydent Ukraińskiej Republiki Ludowej, Główny Ataman Sił Zbrojnych URL
Marszałek Józef Piłsudski
Oświadczenia / Заяви
"W imieniu armii polskiej pozdrawiam armię Ukraińskiej Republiki Ludowej. Armia nasza pamięta krwawe walki, w których cały czas, wytrwale uczestniczyły wojska ukraińskie.
Wspólnie przelana krew i braterskie mogiły położyły kamień węgielny wzajemnego porozumienia i pomyślności obu narodów. Po dwóch latach ciężkich walk stwierdzam, że wojska ukraińskie wysoko niosły swój sztandar, na którym wypisane hasło "Za Waszą i naszą wolność" jest wyznaniem wiary każdego uczciwego żołnierza..."
"наша армія пам’ятає криваві битви, в яких незмінно брало участь, як у дні звитяги так і в години тяжких випробовувань, українське військо. Сьогодні (...) я прощаюсь з прекрасними військами Української народної Республіки і стверджую, що в найтяжчі хвилини, в нерівних битвах Українці високо несли свій прапор"
18 października 1920 roku / 18 жовтня 1920 року
"Szczęśliwym będę kiedy to przedstawicie polskiego sejmu i parlamentu ukraińskiego ustanowią wspólną platformę porozumienia. W imieniu Polski wznoszę okrzyk - Niech żyje Wolna Ukraina !...."
«Я буду радий, коли представники польського та українського парламентів створять спільну платформу порозуміння. Від імені Польщі я кричу – Хай живе вільна Україна!...».
16 maja 1920 r. / 16 травня 1920 р.
Opinia o armii ukraińskiej wyrażona przez gen. Tadeusza Kutrzebę
Думку про українську армію висловив генерал Тадеуш Кутреба
Opinia gen. Tadeusza Kutrzeby - ówczesnego szefa Sztabu 3 Armii Wojska Polskiego, bezpośrednio współpracującego z armią URL
Sierpień 1920
"Wojska ukraińskie biły się wzorowo: czy to na terenach rodzimej Ukrainy, czy pod Zamościem; zarówno we współpracy z wojskiem polskim, jak i samodzielnie. Wojska ukraińskie spełniły dobrowolnie przyjęty na siebie obowiązek wykonywania powierzonych im zadań..."
Gen. Tadeusz Kutrzeba
"Українські війська зразково боролися: чи на своїй рідній Україні, чи біля Замостя; як у співпраці з польською армією, так і самостійно. Українські війська виконали свій добровільний обов'язок виконувати покладені на них завдання ..."
Генерал Тадеуш Кутреба
Źródło : T.Kutrzeba - "Wyprawa Kijowska 1920 roku", Warszawa 1937.
SYMON PETLURA / СИМОН ПЕТЛЮРА
Postać Głównego Atamana & Prezydenta URL w opinii HENRYKA JÓZEWSKIEGO - Wiceministra w rządzie URL bliskiego współpracownika Marszałka Piłsudskiego:
„Są ludzie o wyjątkowej intuicji, niedościgłej dla przeciętności. Wtedy życie garnie się do nich. Oni przewodzą, decydują, w imieniu życia przemawiają słowami zrozumiałymi dla wszystkich. Są to mężowie stanu, bohaterowie narodu, postacie historyczne. Taką postacią historyczną na Ukrainie był Symon Petlura. […] To, co powiedziałem dotychczas, tematu nie wyczerpuje. Oczywiście głos będzie miała historia i ona, jak zwykle, sprawę tę załatwi. Nastąpi „kanonizacja” Symona Petlury. Ale i dzisiaj imię jego jest "Święte" Є люди з винятковою інтуїцією, яка не може зрівнятися з посередністю. Тоді до них приходить життя. Вони керують, вони вирішують, вони говорять в ім’я життя зрозумілими для всіх словами. Це державні діячі, національні герої, історичні постаті. Такою історичною постаттю в Україні був Симон Петлюра" - Генрик ЮЗЕВСЬКИЙ
Generał Marko Bezruczko - dowódca 6 Siczowej Dywizji Strzeleckiej - Obrońca Zamościa
Марко Безручко – генерал - хорунжий Армії УНР, командир 6 Дивізії Армії УНР - Захисник Замостя.
біографічні дані:
- командир 6 Дивізії Армії УНР
- Generał Marko Bezruczko. Symbol polsko-ukraińskiego braterstwa broni
- Rondo im Gen. M.Bezruczki we Wrocławiu.
Portret przedstawia Gen. M.Bezruczkę w mundurze z dystynkcjami pułkownika armii Ukraińskiej Republiki Ludowej (URL) Otamana Symona Petlury, z czasów obrony Zamościa w sierpniu 1920 roku.
W sierpniu 1920 Anton Jarmak (wraz z bratem Petro) uczestniczył w obronie Zamościa służąc pod komendą płk. Bezruczki.
70 Pułk Piechoty WP
Lista oficerów zawodowych Pułku <1930>
70 Puk Piechoty <Pleszew>
Ppor. Antoni Jarmak - mł. oficer 8 kompanii, III batalionu.
Lata służby w 70 PP : 1929-1933
Odznaka Pułkowa 70 PP
Oryginał odznaki oficerskiej
34 Pułk Piechoty WP
Sierpień 1938 r, Biała Podlaska
Uroczystość objęcia funkcji Dowódcy pułku, przez płk dypl. Wacława BUDREWICZA (siedzi w 1 rzędzie, szósty od prawej). Zdjęcie zostało wykonane przed kasynem oficerskim, przedstawia kadrę oficerską pułku.
Porucznik Antoni JARMAK stoi w górnym rzędzie (trzeci od prawej).
34 PP w niemal nie zmienionym składzie dowódczym rozpoczął działania bojowe we wrześniu 1939 r.
Dzielny płk. Budrewicz starał się z wielkim poświęceniem dowodzić jednostką w tych trudnych chwilach. Został dwukrotnie ranny, ewakuowany na wschód trafił do sowieckiej niewoli. Zamordowany w Katyniu.
Por. A. Jarmak dostał się do niemieckiej niewoli, podjął próbę ucieczki ...
Kadra oficerska pułku oraz podoficerowie i żołnierze z honorem wykonali swój obowiązek...
Wspomnienia por. Antoniego JARMAKA z września 1939 roku
Wrzesień 1939 - walki 34 PP
Por. Antoni JARMAK - tak wspominał swój udział w wojennych wydarzeniach września 1939 roku; (w toku rozmowy z wnukiem w latach 80-ych XX w.) :
"III batalion naszego pułku obsadził nasyp kolejowy Pruszcz - Klonowo. Luki w formacjach pułku i pomiędzy pułkami 9 dywizji powodowały bezkarne rajdy czołgów niemieckich. Staranowały one działka ppanc i rozbiły armatę pułkowego plutonu artylerii piechoty. Siały chaos wśród taborów. Objechały od tyłu nasyp. W pewnym momencie widzieliśmy niemieckie czołgi, ale nie mogliśmy skutecznie ostrzelać ich z ckm-ów bo przed nimi kłębił się tłum uciekających ludzi z obsługi taborów i formacji tyłowych. Zostaliśmy otoczeni. Tylko drużynom usytuowanym na końcu nasypu udało się wyrwać. Reszta dostała się do niewoli. Podczas działań moi żołnierze wystrzelali zaledwie ok 30% amunicji do ckm-ów. Oddziały niemieckie były bardzo mobilne, posiadały silne wsparcie lotnicze i artyleryjskie oraz bardzo dobre rozpoznanie. Nasza dywizja musiała bronić zbyt dużego obszaru i w dodatku walczyć niemal na dwa fronty, jako pułk ponieśliśmy bardzo duże straty zarówno wśród żołnierzy, jak i kadry oficerskiej ..."
Odznaka pułkowa 34 Pułku Piechoty WP
Oryginalna odznaka pułkowa 34 PP - dziś eksponat Muzeum Regionalnego w Białej Podlaskiej. Na marginesie warto zaznaczyć, iż 34 PP odznaczył się bohaterstwem w czasie wojny Polski i Ukrainy przeciw bolszewickiej Rosji. Święto pułkowe 34 PP obchodził 8 maja w rocznicę bitwy pod Rzeczycą i zwycięstwa nad Dnieprem w 1920 roku.
34 Pułk Piechoty WP - sztandar
W kolekcji rodzinnej znajduje się oryginalne zdjęcie (tu eksponowane w wersji kolorowej), przedstawiające poczet sztandarowy 34 PP. Fotografia została wykonana podczas defilady w Białej Podlaskiej, z okazji powrotu jednostki z letniego poligonu w sierpniu roku 1938.
Porucznik ANTONI JARMAK w czasie służby w GCTC of US ARMY
GUARD CIVIL TRAINING CENTER of US ARMY
(Rouen, France, 1946)
Антон ЯРМАК у 1945-46 був інструктором американських гвардійських формувань (GCTC of US ARMY) у Франції.
PODZIĘKOWANIA:
Serdecznie dziękuję Panu Profesorowi Stanisławowi STĘPIENIOWI - Dyrektorowi Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego - PWIN - za wsparcie, inspirację i udostępnienie bezcennych danych archiwalnych.
Ogromne wyrazy Szacunku, Sympatii i Wdzięczności dla Pani ŁESI SAWYĆKIEJ - będącej "dobrym duchem", inicjatorką i mentorką akcji PŁOMIEŃ BRATERSTWA / Полум’я Братерства
ŻRÓDŁA:
JEDNODNIÓWKA 70 PUŁKU PIECHOTY W PLESZEWIE - sierpień 1930 (w: Wykaz oficerów 70 PP w 1930 r., uwzględniający ppor. Antoniego JARMAKA):
http://zbrojownia.cbw.wp.mil.pl:8080/Content/1549/J_659_JED_INW_659_H.pdf
Materiały źródłowe :
Dr. W.KOLAŃCZUK - UKRAIŃSCY WOJSKOWI W POLSCE 1919-1920:
http://www.pwin.pl/teczki/t037/thumb.html
Dr W.KOLAŃCZUK - "Umarli aby zmartwychwstała Ukraina " - Przemyśl, 2015 (w : biogram Antona Jarmaka)
o Akcji - "PŁOMIEŃ BRATERSTWA":
https://www.wroclaw.pl/plomien-braterstwa-wroclaw-2020-cmentarz-osobowicki
Materiały archiwalne dot. 4 KIJOWSKIEJ DYWIZJI STRZELECKIEJ armii czynnej URL:
https://dbc.wroc.pl/dlibra/publication/143595/edition/74984
JACEK JAN BRUSKI - Sojusznik Piłsudskiego. Ataman Symon PETLURA oczami Polaków.
http://sierpien1920.pl/opracowania/sojusznik-pilsudskiego-symon-petlura-oczyma-polakow/
ANDRZEJ SEWERYN - O polsko-ukraińskim braterstwie broni w 1920 roku:
https://youtu.be/KCChpOMaBy8
FILM: "Слідами Армії УНР. Як ми повертали із забуття героїв Української Народної Республіки" (link/посилання - polskie napisy)
FILM - "PŁOMIEŃ BRATERSTWA 2020/Полум’я Братерства 2020"
(link/посилання)
MATERIAŁY POŁUDNIOWO-WSCHODNIEGO INSTYTUTU NAUKOWEGO:
- Wykazy ukraińskich oficerów z 1920 i 1927 r. sporządzone przez Aleksandra Kolańczuka.
- Biogramy ukraińskich wojskowych służących w Wojsku Polskim przed 1939 r., wraz z opisem ich kwalifikacji wojskowych, sporządzone przez Aleksandra Kolańczuka na podstawie akt sprzymierzonej Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej znajdujących się w Centralnym Archiwum Wojskowym.
- Życiorysy i podania o zamieszczenie w spisie kandydatów do wcielenia do Wojska Polskiego.
- Kopie wykazów ukraińskich oficerów kontraktowych służących w Wojsku Polskim w latach 1920-1939 oraz kandydatów do tej służby.
- Artykuł dr Aleksandra Kolańczuka „Слідами інтернованих у Польщі вояків армії Української Народної Республіки”.
- Notatki ogólne Dr. Aleksandra Kolańczuka dotyczące żołnierzy armii Ukraińskiej Republiki Ludowej w latach 1918-1920.
- Dr. Aleksander Kolańczuk - "Ukraińcy i ich życie w Kaliszu w latach 1920-39"
http://www.pwin.pl/teczki/t046/oryg/str007.html
- підполковник Петро Ярмак - "Мої біографічні дані" http://www.pwin.pl/teczki/t063/oryg/str019.html
PUBLIKACJE :
STANISŁAW STĘPIEŃ - "JÓZEF PIŁSUDSKI I SYMON PETLURA. UMOWA POLSKO-UKRAIŃSKA" w: Polska-Ukraina, Kultura, Wartości, Zmagania duchowe, 2009.
STANISŁAW STĘPIEŃ – „SYMON PETLURA – ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ” w : Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze, Katedra Ukrainistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
STANISŁAW STĘPIEŃ – „Mjr Aleksander Petlura (Chorolski) – przyczynek do dziejów służby kontraktowej Ukraińców w siłach zbrojnych II RP” w : Od Ugody Hadziackiej do UE , Tom I
ZBIGNIEW KARPUS – „UKRAIŃSKI SOJUSZNIK POLSKI W WOJNIE 1920 ROKU
https://www.polska1918-89.pl/pdf/ukrainski-sojusznik-polski-w-wojnie-1920-roku,3112.pdf
ALEKSANDER KOLAŃCZUK - „Ukraińscy emigranci polityczni w życiu naukowym, kulturalnym, społecznym i gospodarczym w II RP” (w : Biogram inż. Petro Jarmaka – sotnyka armii URL)
ANDRIJ RUKKAS – „Razem z Wojskiem Polskim. Armia Ukraińskiej Republiki Ludowej w 1920 r.”
ANDRIJ RUKKAS & JANUSZ ODZIEMKOWSKI – „POLSKA-UKRAINA 1920”
Praca zbiorowa - "SOJUSZ PIŁSUDSKI-PETLURA, w kontekście politycznej i militarnej walki o kształt Europy Środkowej i Wschodniej", IPN, 2021
STANISŁAW STĘPIEŃ & JANUSZ MATKOWSKI - "SOJUSZ POLSKO-UKRAIŃSKI 1920 ROKU - Refleksje nad przeszłością - myśli o przyszłości"
JAN JACEK BRUSKI - "Petlurowcy", Wyd.Arkana 2004
Тинченко Ярослав Юрійович - Офіцерський корпус Армії УНР (1917—1921) (link/посилання)
Тинченко Ярослав Юрійович - Українська армія у 1920 році. Військовий союз з Польщею, війна з Радянською Росією та інтернування (link/посилання)
Український інститут національної пам’яті - Кривошея В. В. – „Козацька старшина Гетьманщини – Енциклопедіa”; 2010
A.Руккас – „УКРАЇНСЬКІ ЕМІГРАНТИ В ПОЛЬСЬКИХ
ШКОЛАХ ПІДХОРУНЖИХ (1926-1939 рр.)” , y: Український історичний журнал. - 2016. - №2
prof. dr hab S.STĘPIEŃ - Wywiad telewizyjny (TVP Rzeszów) (link/посилання)
KONTAKTY OSOBISTE :
Prof. dr hab. Stanisław Stępień – Dyrektor Południowo-Wschodniego Instytut Naukowego w Przemyślu
Jaroslava Josypiszyn – Director of Petlura Library Paris
Tomasz Wojtala – Drużyna Tradycji 70 PP w Pleszewie (link/посилання)
Monika Kościukiewicz – Kustosz Muzeum WP w Białymstoku
Łesia Sawyćka - "PŁAST"/"ПЛАСТ"
Iwona Cichoń - Centralne Muzeum Jeńców Wojennych
Ks. Eugeniusz Suchy - Parafia GRECKOKATOLICKA we Wrocławiu
Krzysztof Dworenko-Dworkin - DRAWING ŚWIDNICA (link/посилання)
Dr Mariusz Sawa - ŻYWI W NASZEJ PAMIĘCI (link/посилання) - Ukraińska wirtualna nekropolia internetowa
Opracowanie - Dariusz Wyspiański (wnuk - онук Антона Ярмака)
Stronę dedykuję mojej Mamie Danieli
Сайт присвячений моїй мамі Даніелі
OFFICER OF FREE POLAND AND UKRAINE
BIOGRAPHICAL NOTE
Antoni (Avtonom) JARMAK (link) - Officer in the rank of warrant officer of the Active Army of the Ukrainian People's Republic (Petliura's Army) in service since 1917, last assignment in the Petliura's army (6-th INFANTRY DIVISION), 6-th Calvalry batallion;
In 1920, he fought in alliance with the Polish Army against the Bolsheviks. After the Polish-Bolshevik war, imprisoned in an internment camp, first in Aleksandrów Kujawski, then in Szczypiorno near Kalisz (1920-21).
He was successfully verified and in 1927 he started service in the Polish Army as a contract officer.
He graduated from the renowned Infantry Cadet School in Komorów, and during his service he also participated in training courses organized by the Infantry Training Center in Rembertów.
In the POLISH ARMY he served as a contract lieutenant in the 70th Infantry Regiment (Pleszew), the 42nd Infantry Regiment (Białystok) and the 34th Infantry Regiment (Biała Podlaska).
On the day of the beginning of World War II, he was the commander of the 3rd platoon of heavy machine guns and support weapons, 3rd heavy rifle company, 3rd battalion, 34th Infantry Regiment, 9th Infantry Division "ARMY POMORZE".
He was taken prisoner by the Germans. In 1945-46 he served in the Polish Guard Companies of US ARMY (Guard Civil Training Center in France). He returned to Poland in 1946. He lived in Wrocław. Married (wife Janina primo voto Kowalska), had three children
